تجهیزات ضد انفجار Ex (Explosive Atmosphere) مجموعه‌ای از تجهیزات صنعتی هستند که به‌طور خاص برای کار در محیط‌های دارای گازها، بخارات یا گرد و غبار قابل اشتعال طراحی شده‌اند. این محیط‌ها، که معمولاً در صنایع نفت و گاز، پتروشیمی، معدن و کارخانه‌های شیمیایی وجود دارند، به دلیل احتمال ایجاد جرقه یا شعله، نیازمند تجهیزات ایمن و استاندارد هستند.
هدف اصلی استفاده از تجهیزات ضد انفجار Ex، جلوگیری از تماس منابع اشتعال (جرقه، حرارت، قوس الکتریکی) با جوهای قابل انفجار است تا از بروز حوادث صنعتی و آسیب به پرسنل و تأسیسات جلوگیری شود.
🔹 استاندارد ضد انفجار Ex چیست؟
استاندارد Ex مجموعه‌ای از ضوابط و مقررات ایمنی بین‌المللی است که تحت دو نظام شناخته‌شده‌ی جهانی تعریف شده است:
- IECEx: سیستم بین‌المللی گواهینامه تجهیزات ضد انفجار
- ATEX: دستورالعمل اروپایی برای استفاده از تجهیزات در جوهای انفجاری
این استانداردها بر اساس نوع خطر موجود، مناطق خطرناک (Hazardous Areas) را به سه دسته اصلی تقسیم می‌کنند:
- Zone 0: محیط‌هایی با حضور دائمی گاز یا بخار قابل اشتعال
- Zone 1: احتمال وجود گاز در شرایط عملیاتی عادی
- Zone 2: احتمال نادر و کوتاه‌مدت وجود جو انفجاری
🔹 اصل عملکرد تجهیزات ضد انفجار Ex
عملکرد تجهیزات Ex بر پایه‌ی اصل «جلوگیری از اشتعال» است. این تجهیزات با طراحی ویژه‌ای ساخته می‌شوند تا حتی در صورت بروز انفجار داخلی، شعله یا گاز داغ از محفظه خارج نشود و جو اطراف مشتعل نگردد.
برای تحقق این هدف، بسته به نوع محیط، از روش‌های حفاظتی مختلفی استفاده می‌شود:
| نوع حفاظت | توضیح |
|---|---|
| Ex d (محفظه ضد شعله) | جلوگیری از خروج شعله در صورت انفجار داخلی |
| Ex e (افزایش ایمنی) | کاهش احتمال جرقه یا حرارت اضافی |
| Ex i (ایمنی ذاتی) | محدود کردن انرژی مدار برای جلوگیری از احتراق |
| Ex p (تحت فشار) | تزریق گاز بی‌اثر برای حذف جو انفجاری |
| Ex m (روکش‌گذاری) | محصور کردن قطعات در رزین مخصوص |
| Ex o (غوطه‌وری در روغن) | خنک‌سازی و جلوگیری از جرقه |
| Ex n (غیرجرقه‌زا) | مخصوص محیط‌های با خطر کمتر (Zone 2) |
🔹 کدبندی و طبقه‌بندی تجهیزات ضد انفجار Ex
کد Ex روی تجهیزات، اطلاعات کاملی در مورد نوع حفاظت، گروه گاز، کلاس دمایی و سطح ایمنی ارائه می‌دهد. نمونه‌ای از ساختار کدگذاری تجهیزات Ex به‌صورت زیر است:
- Ex II: گروه تجهیزات صنعتی غیر معدنی
- 2G: سطح حفاظت برای Zone 1
- Ex d: نوع حفاظت (محفظه ضد شعله)
- IIB: گروه گاز (مانند اتیلن)
- T4: حداکثر دمای سطح 135°C
🔹 کلاس‌های دمایی تجهیزات Ex
انتخاب کلاس دمایی متناسب با نوع گاز یا بخار موجود در محیط بسیار حیاتی است.
| کلاس دما | حداکثر دمای سطح (°C) |
|---|---|
| T1 | 450 |
| T2 | 300 |
| T3 | 200 |
| T4 | 135 |
| T5 | 100 |
| T6 | 85 |
🔹 گروه‌بندی گازها و گرد و غبارها
بر اساس خطرپذیری و قابلیت اشتعال، گازها و گرد و غبارها در گروه‌های زیر طبقه‌بندی می‌شوند:
گازها:
- IIA: متان، پروپان
- IIB: اتیلن
- IIC: هیدروژن، استیلن (بیشترین خطر)
گرد و غبارها:
- IIIA: غلات و مواد آلی
- IIIB: غبار پلاستیک‌ها (غیررسانا)
- IIIC: گرد فلزات (رسانا)
🔹 نگهداری و بازرسی تجهیزات ضد انفجار
نگهداری دوره‌ای تجهیزات Ex از اهمیت بالایی برخوردار است. بازرسی‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
- کنترل آب‌بندی محفظه‌ها
- تست مقاومت الکتریکی و اتصالات
- اطمینان از عدم افزایش بیش از حد دمای سطحی
- بررسی وضعیت گواهینامه و برچسب استاندارد
فرسودگی یا خرابی حتی یک جزء کوچک می‌تواند باعث از بین رفتن ایمنی و افزایش خطر انفجار شود.
✔ خدمات تخصصی شرکت حفاظ تدبیر اسپیناس
شرکت حفاظ تدبیر اسپیناس با بهره‌گیری از تیم متخصص و تجهیزات استاندارد، به‌صورت حرفه‌ای در زمینه‌ی تعمیر و نگهداری تجهیزات نظارت تصویری ضد انفجار (CCTV Ex) فعالیت می‌کند.
این شرکت خدمات تخصصی خود را در زمینه‌ی بازرسی، تست ایمنی و بازسازی تجهیزات Ex مطابق با استانداردهای IECEx و ATEX ارائه می‌دهد تا ایمنی و عملکرد سیستم‌های حفاظتی شما در محیط‌های پرخطر تضمین شود.
🔸 جمع‌بندی
تجهیزات ضد انفجار Ex نقش کلیدی در حفظ ایمنی محیط‌های صنعتی با خطر انفجار دارند. درک صحیح از استانداردها، کدبندی، روش‌های حفاظتی و الزامات نگهداری، راهی مطمئن برای پیشگیری از حوادث و اطمینان از عملکرد ایمن تجهیزات است.
برای دریافت مشاوره تخصصی، با تیم فنی حفاظ تدبیر اسپیناس تماس بگیرید تا راهکارهای حرفه‌ای در زمینه‌ی تعمیر و نگهداری تجهیزات نظارت تصویری ضد انفجار صنعتی دریافت کنید.